Για να ξεκινήσεις με ασφάλεια ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία, ατομική ή ομαδική, είναι πολύ σημαντικό να ξέρεις τα σωστά κριτήρια για να διαλέξεις τον πιο καλό και αξιόπιστο ψυχολόγο ψυχοθεραπευτή. Η σοφία, η κατανόηση, η συμπόνια, και η ολοκληρωμένη προσωπικότητα είναι σίγουρα σημαντικές παράμετροι και χαρακτηριστικά που θα ήθελες να έχει ο ψυχοθεραπευτής σου, αλλά δεν είναι επαρκή κριτήρια στα οποία μπορείς να βασιστείς για να τον/ την επιλέξεις. Η σε βάθος επιστημονική του κατάρτιση στο γνωστικό του αντικείμενο, και η εκπαίδευση του σ’ ένα τουλάχιστον αξιόπιστο κι αναγνωρισμένο πρόγραμμα επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι απαραίτητα προσόντα για έναν καλό ψυχοθεραπευτή.
Ο ψυχολόγος που θα επιλέξεις να ξεκινήσεις μαζί του συμβουλευτική ή ψυχοθεραπεία θα πρέπει να είναι κάτοχος τουλάχιστον των παρακάτω επαγγελματικών προσόντων:
Άδειας Ασκήσεως του Επαγγέλματος του Ψυχολόγου
Για την άσκηση της ψυχοθεραπείας ή της συμβουλευτικής, όπως και άλλες ψυχολογικές (διδακτικές κι ερευνητικές) δραστηριότητες απαιτείται η κατοχή Άδειας Ασκήσεως του Επαγγέλματος του Ψυχολόγου στην Ελλάδα, ως ικανή και αναγκαία προϋπόθεση. Στην χώρα μας μόνο η σχετική άδεια κατοχυρώνει τόσο την άσκηση του επαγγέλματος όσο και στην χρήση του τίτλου του ψυχολόγου. Η αντιποίηση του τίτλου του ψυχολόγου διώκεται ποινικά. Όχι μόνο δεν μπορεί κάποιος να εργάζεται χωρίς τα νομιμοποιητικά έγγραφα (πτυχίο ΑΕΙ και Άδεια Ασκήσεως του Επαγγέλματος του Ψυχολόγου στην Ελλάδα) ως ψυχολόγος, αλλά ούτε να δηλώνει ότι είναι ψυχολόγος.
Υψηλή πανεπιστημιακή κατάρτιση στην Ψυχολογία
Ένας καλός και ικανός Ψυχοθεραπευτής μπορεί να ξεκινήσει την καριέρα του έχοντας στην κατοχή του ένα μεταπτυχιακό τίτλο επιπέδου Master (M.Sc.), ή –ακόμα καλύτερα- έναν Διδακτορικό τίτλο (Ph.D.) σε γνωστικό αντικείμενο της Ψυχολογίας, που να σχετίζεται με την Ψυχοθεραπεία.
Εποπτευόμενη Ψυχολογική Πρακτική, Εκπαίδευση, και εκτεταμένη προσωπική εργασία με τον εαυτό του (αυτογνωσία)
Είναι σημαντικό να γνωρίζεις εάν ο ψυχοθεραπευτής που σκέφτεσαι να επιλέξεις έχει ολοκληρώσει ένα τουλάχιστον εκτεταμένο κι εντατικό πρόγραμμα πιστοποιημένης εκπαίδευσης στην ψυχοθεραπεία. Αυτό μπορεί άλλοτε να αποτελεί μέρος του ακαδημαϊκού του τίτλου, κι άλλοτε να είναι ένα ξεχωριστό μεταπτυχιακό πρόγραμμα εκπαίδευσης.
Το σίγουρο είναι ότι δεν είναι δυνατόν να διδαχτεί κανείς την ψυχοθεραπεία από βιβλία, ή σε μια τάξη. Είναι σίγουρα πιο ασφαλές για σένα να επιλέξεις έναν ψυχοθεραπευτή που έχει περάσει (ή είναι ακόμα) σε εποπτευόμενη εκπαίδευση, και κυρίως έχει «δουλέψει» εκτεταμένα με τον εαυτό του, έχοντας μεγάλη προσωπική βιωματική εμπειρία από διάφορες «σχολές» και πλαίσια ψυχοθεραπείας (π.χ. ατομική, ομαδική ψυχοθεραπεία).
Συνήθως οι άνθρωποι που σκέφτονται να ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία αναρωτιούνται εάν είναι καλύτερα να επιλέξουν μια γυναίκα ή έναν άνδρα ψυχοθεραπευτή. Θα ήταν ίσως καλύτερα -εφόσον φυσικά το φύλο του ψυχοθεραπευτή είναι θέμα σημαντικό για σένα- να εμπιστευτείς το ένστικτό σου σ’αυτή σου την επιλογή.
Ίσως τελικά η φύση του ζητήματος που ενδιαφέρεσαι να «δουλέψεις» κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας, καθώς και οι προσωπικές σου προτιμήσεις να σε οδηγήσουν στην απόφαση που σου ταιριάζει περισσότερο.
Παρόλο που η ηλικία και το πολιτισμικό πλαίσιο (η «κουλτούρα») του ψυχοθεραπευτή σε καμία περίπτωση δεν είναι σε θέση να καθορίσουν την ικανότητά του για ενσυναίσθηση (empathy) και την ικανότητά του να προσφέρει αποτελεσματική βοήθεια & θεραπεία, μπορεί να αποτελούν χαρακτηριστικά που θα επηρεάσουν διαισθητικά την προτίμησή σου και ίσως την τελική σου επιλογή. Είναι πολύ σημαντικό να κάνεις την τελική σου επιλογή -πέρα από τα προσόντα που ανέφερα παραπάνω- με κριτήριο το ποιος επαγγελματίας σε κάνει να νιώθεις διαισθητικά ότι είναι καλύτερος / καλύτερη για σένα προσωπικά.
Στην περίπτωση που βρίσκεσαι στη φάση κατά την οποία θέλεις να αξιολογήσεις εάν είναι κατάλληλος ο συγκεκριμένος ψυχοθεραπευτής για σένα, θα βοηθούσε να του κάνεις κάποιες συγκεκριμένες ερωτήσεις. Περισσότερες λεπτομέρειες μπορείς να ρωτήσεις στην πρώτη τηλεφωνική σου επικοινωνία με τον ψυχοθεραπευτή (αν και συνήθως η πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία είναι αρκετά σύντομη και εστιάζεται στην διευθέτηση του πρώτου ραντεβού), ή -καλύτερα- κατά τη διάρκεια της πρώτης συνεδρίας (= πιο δόκιμος όρος από το «ραντεβού», ή «ψυχοθεραπευτική συνάντηση»).
Κάποιες από τις βασικές ερωτήσεις, που μπορείς κάνοντάς τες να βοηθηθείς στην απόφασή σου για το αν ο συγκεκριμένος επαγγελματίας είναι ο πιο κατάλληλος για σένα, είναι οι παρακάτω:
«Ποια κατά τη γνώμη του είναι η αιτία των προβλημάτων για τους περισσότερους ανθρώπους;»
Επειδή ακριβώς υπάρχουν πολλοί τρόποι για να προσεγγίσει κανείς τα προβλήματα που απασχολούν τους ανθρώπους, ο κάθε ψυχοθεραπευτής, ανάλογα με την προσωπική του «κουλτούρα», την εκπαίδευση, την προσωπική του αυτογνωστική πορεία, και τις προτιμήσεις του, αποδίδει τα ανθρώπινα προβλήματα σε διαφορετικούς λόγους. Κάποιοι δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην παιδική ηλικία του ατόμου, κάποιοι στους τρόπους με τους οποίους σχετίζεται το άτομο με τα μέλη της οικογένειάς του, άλλοι στον λανθασμένο τρόπο με τον οποίο σκέφτεται, σε περιοριστικές του συνήθειες, ή σε προβληματικές κοινωνικές και πολιτισμικές επιδράσεις που έχει δεχτεί. Είναι σημαντικό ο τρόπος με τον οποίο σκέφτεται ο ψυχοθεραπευτής που τελικά θα διαλέξεις να μοιάζει σε γενικές γραμμές με τον δικός σου.
«Τι εμπειρία έχει σε θέματα παρόμοια με αυτά που με απασχολούν;»
Μολονότι ο ψυχοθεραπευτής δεν είναι απαραίτητο να έχει εμπειρία στο να βοηθάει ανθρώπους που έχουν ακριβώς το ίδιο πρόβλημα με το δικό σου, χρειάζεται να είναι σχετικά εξοικειωμένος με τα ζητήματα που φέρνεις σε συζήτηση κι έχεις ανάγκη να «δουλέψεις» κατά την ψυχοθεραπεία σου.
«Ποιο θα είναι το πρόγραμμα (χρόνος, συχνότητα) των ψυχοθεραπευτικών συνεδριών;»
Εφόσον ο παράγοντας χρόνος είναι σημαντικός για σένα (π.χ. μπορείς να είσαι διαθέσιμος/ η για τις συμφωνημένες συνεδρίες μόνο κάθε Τετάρτη απόγευμα), χρειάζεται να κάνεις ξεκάθαρο ότι ο συγκεκριμένος ψυχοθεραπευτής είναι σε θέση να ικανοποιήσει αυτό σου το αίτημα, και ότι είναι βολικό γι’αυτόν να δουλέψει μαζί σου με δεδομένους τους παραπάνω περιορισμούς σου. Μία λύση θα μπορούσε να είναι για σένα η online ψυχοθεραπεία καθώς δεν θα χρειάζεται να ξοδεύεις χρόνο στις μετακινήσεις προς το γραφείο του ψυχοθεραπευτή σου.
Παρόλο που είναι πιθανό κι αναμενόμενο να νιώθεις αμηχανία, άβολα, ή κάποια νευρικότητα κατά την διάρκεια της πρώτης συνεδρίας με τον ψυχοθεραπευτή σου, η πρώτη αυτή συνεδρία συνήθως σου προσφέρει την ευκαιρία να αξιολογήσεις κατά πόσο είστε σε θέση να επικοινωνείτε οι δυο σας αποτελεσματικά και με σαφήνεια, και πόσο καλή αισθάνεσαι ότι είναι η επαφή σου με τον συγκεκριμένο άνθρωπο. Να θυμάσαι πάντα ότι είσαι εσύ αυτός/ αυτή που κάνει την επιλογή!
Κατά τη διάρκεια της πρώτης συνεδρίας, παρατήρησε πως νιώθεις με τον συγκεκριμένο ψυχοθεραπευτή και το θεραπευτικό πλαίσιο που αυτός δημιουργεί. Πρόσεξε κατά πόσο νιώθεις ότι σε «ακούει» πραγματικά, και πως σε κάνει να αισθάνεσαι ο τρόπος με τον οποίον σου μεταφέρει τις πληροφορίες, καθώς κι ο τρόπος με τον οποίον ανταποκρίνεται σ’αυτά που εσύ του λες. Μολονότι το να αποφασίσεις να εκθέσεις τα πιο ευάλωτά σου κομμάτια μπροστά σε κάποιον αρχικά «ξένο» άνθρωπο είναι πολύ φυσικό να σου προκαλεί άγχος κι αμηχανία, παρατήρησε εάν και κατά πόσο η αμηχανία σου μεταβάλλεται καθώς προχωρά η συνεδρία σας, όπως και το αν νιώθεις την ανάγκη σιγά-σιγά να αποκαλύψεις όλο και περισσότερες και πιο σημαντικές για σένα πληροφορίες στον ψυχοθεραπευτή σου.
Είναι μεγάλης σημασίας να θυμάσαι ότι η ψυχοθεραπεία είναι πολύ πιο πλούσια, απελευθερωτική και δυναμική διαδικασία από ό,τι μια απλή παροχή βοήθειας για την επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων!
Ο θεμελιώδης λίθος μιας επιτυχημένης ψυχοθεραπείας είναι πάντα η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σε σένα και τον ψυχοθεραπευτή σου. Ακριβώς επειδή η ποιότητα της σχέσης που θα αναπτύξεις με τον ψυχοθεραπευτή σου πρόκειται να καθορίσει σε πολύ μεγάλο βαθμό την έκβαση της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας, είναι πάρα πολύ σημαντικό να επιλέξεις κάποιον ψυχοθεραπευτή με τον οποίο:
· νιώθεις βολικά,
· αισθάνεσαι μια άνετη σύνδεση κι ευχάριστη επικοινωνία,
· νιώθεις ότι σε αποδέχεται όπως είσαι, που μπορεί να σε καταλάβει,
· είναι σε θέση να δημιουργήσει και να διατηρήσει ένα ασφαλές περιβάλλον συνύπαρξης και συν-ομιλίας μαζί σου, ένα περιβάλλον στο οποίο θα μπορέσεις με εμπιστοσύνη να εξερευνήσεις τους βαθύτερους πόνους σου, τις αγωνίες και συγκρούσεις που βιώνεις μέσα σου.
Φρόντισε να επιλέξεις, με άλλα λόγια, έναν ψυχοθεραπευτή με τον οποίο νιώθεις πολύ άνετα να χτίσεις μια σχέση που θα αλλάξει την ζωή σου προς την κατεύθυνση που βαθιά επιθυμείς!
Σκέψου ότι αξίζεις την καλύτερη δυνατή ψυχοθεραπευτική εμπειρία!
