Συχνά γίνομαι μάρτυρας της παρακάτω αφήγησης στις ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες:
«Είμαι σε αδιέξοδο… Η σκέψη και η έγνοια μου αναλώνεται συνήθως σε μικρά , ασήμαντα πράγματα.
Βασανίζομαι, αυτομαστιγώνομαι για γεγονότα της καθημερινότητας, δίνοντας στα στο μυαλό μου βαρύτητα δυσανάλογη με αυτήν που πραγματικά έχουν…
Γίνομαι ψυχικά «ράκος», κάνοντας ατελείωτες υποθέσεις, φτιάχνοντας σενάρια, προσπαθώντας να αναλύσω διανοητικά καταστάσεις την καθημερινότητας που, ρεαλιστικά μιλώντας, έχουν λίγη σημασία για μένα…
Το κεφάλι μου κουράζεται, βαραίνω συναισθηματικά, συχνά χάνω τον ύπνο μου. Αισθάνομαι σωματική κόπωση. Βρίσκομαι σε ψυχικό αδιέξοδο… Κι όλα αυτά, για το τίποτα…».
Ρωτώ: «Πώς είναι κατά τ’ άλλα η ζωή σου; Την χαίρεσαι; Υπάρχουν στην καθημερινότητα σου στιγμές απόλαυσης και χαράς;»
Μου απαντά: «Η αλήθεια είναι πως έχω μια / έναν καλό σύζυγο/ σύντροφο. Έχω τα παιδάκια μου υγιή. Τους γονείς μου που μας νοιάζονται και μας φροντίζουν. Κι εγώ καλά είμαι στην σωματική μου υγεία… Έχω μια καλή δουλειά, και σχετικά έχω και οικονομική ευχέρεια. Μοιάζει να μην πάει κάτι στραβά, να μην μου λείπει τίποτα. Κανονικά θα έπρεπε να μαι ευτυχισμένος, αλλά δεν είμαι….».
Φτάνοντας κανείς κοντά στο δεύτερο μισό της ζωής, έχει διανύσει αρκετά χρόνια φορώντας με επιτυχία την πολυάριθμα προσωπεία: του καλού παιδιού, του επιμελούς μαθητή και φοιτητή, του φροντιστικού συντρόφου και συζύγου, της ευχάριστης νύφης, ή γαμπρού, του βολικού φίλου πάντα πρόθυμο να ακούει τον άλλον, του αποτελεσματικού εργαζόμενου, του υπερπροστατευτικού γονιού, κ.α.
Αντίστοιχα, αρκετοί από τους διαθέσιμους ρόλους και τα προσωπεία, επειδή ίσως η υπόδησή τους θα προκαλούσε δυσάρεστα συναισθήματα στον εαυτό και τους άλλους, μείναν αφόρετα, ανενεργά, αχρησιμοποίητα.
Παραδείγματος χάριν, αυτά του αμελούς κι «ανόητου» μαθητή, του διεκδικητικού συντρόφου, της αντιδραστικής κι ανυποχώρητης νύφης, του ανθρώπου που εκουσίως, χωρίς εντοπισμένο λόγο και στόχο, δίχως ορατή σκοπιμότητα, μένει στο κενό, χωρίς… αλεξίπτωτο.
Αρκετοί άνθρωποι, για μεγάλα χρονικά διαστήματα της ζωής τους, επέτρεψαν στους ρόλους, τα στερεότυπα, και στην ανάγκη τους για κοινωνική συμμόρφωση να τους χρησιμοποιούν σαν να ήταν μαριονέτες.
Σχεδόν αυτοματοποιημένα υποτάχθηκαν στις συλλογικές απαιτήσεις του στενού οικογενειακού κύκλου και της ευρύτερης κοινωνίας, ταυτίζοντάς τες λανθασμένα με τις προσωπικές τους επιδιώξεις, στόχους κι «οράματα».
Κάποια στιγμή όμως έρχεται για πολλούς η στιγμή που η εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στην ατομική επιταγή για κοινωνική συμπόρευση με τις προσδοκίες των άλλων και την ανάγκη για εξατομίκευση γίνεται εμφανής κι αναπόφευκτη, διεκδικώντας την θέση της και τους δικούς της στόχους στην ψυχική τους ζωή.
Ο άνθρωπος που πιέζεται απ’ αυτήν την σύγκρουση δεν αρκείται πια στην μερική διευθέτηση των συνεχών συμβιβασμών, δεν βρίσκει καμιά ανακούφιση στην «λύση» της «χρυσής τομής».
Αν και η ζωή κυλά ομαλά με βάση τις ανάγκες και προοπτικές του χθες, οι εξελισσόμενοι σκοποί της ψυχής απαιτούν νέα οργάνωση, καινούργιους τρόπους σχέσεων με τους άλλους, τη θυσία του βολέματος, ρηξικέλευθες διαπροσωπικές λύσεις και ενέργειες.
Ο άνθρωπος που συμβιβάστηκε έως σήμερα στις «λύσεις» και τις απόψεις των άλλων για την προσωπική του ζωή, χρειάζεται τώρα να στραφεί βαθιά μέσα του ώστε να αφουγκραστεί με ενδιαφέρον κι αγωνία το σχέδιο που η ψυχή του απεργάζεται για τον ίδιο.
Να διερευνήσει τις δυνατότητες και τις προοπτικές της.
Να βρει τρόπους ώστε να εμπεριέξει τις δικές του αντιφατικές επιθυμίες, αλλά και τις συγκρούσεις που πιθανά να προκαλούνται ανάμεσα στον ίδιο και τους στενούς του άλλους, οι οποίοι απαιτούν από κείνον να παραμείνει αδιαφοροποίητος, στοιχισμένος στην οικογενειακή και κοινωνική προοπτική της συμπόρευσης κι ομοφωνίας.
Χρειάζεται να αντιμετωπίσει τους φόβους του για τις νεοεμφανιζόμενες επιθυμίες του.
Να γίνει «σκληρός» με τις απαιτήσεις των οικείων του προσώπων που διεκδικούν τα κεκτημένα τους δικαιώματα επάνω του.
Πρώτα απ’ όλα, η κρυμμένη ψυχική περιοχή στην οποία οι ενδοψυχικές συγκρούσεις λαμβάνουν χώρα, χρειάζεται να βγει στην επιφάνεια της επίγνωσης ώστε να γίνει αντικείμενο ενσυνείδητης επεξεργασίας από τον άνθρωπο που ζητάει να εξατομικευθεί.
Όταν ο άνθρωπος που επιθυμεί να ανακαινισθεί βλέπει κατάματα το «θεριό» με το οποίο παλεύει, απ’ την μια το εσωτερικό «τέρας» παίρνει ρεαλιστικές διαστάσεις, κι απ΄την άλλη, ο αγώνας του μαζί του γίνεται πιο νηφάλιος και συνειδητός.
Σ’ αυτήν την περίπτωση, η προοπτική της συνάντησης με νέους σκοπούς, στόχους κι αξίες τροφοδοτεί την ψυχή με πρόθεση κι ενέργεια κατανόησης, με νόημα κι ελπίδα.
