Πολλές μπορεί να είναι οι αιτίες που αναγκάζουν ένα παιδί να μην τα πηγαίνει καλά στα μαθήματα:
Σχολική ανωριμότητα
Για να αποφασίσουμε εάν ένα παιδί είναι ώριμο ή όχι για το σχολείο, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τους εξής παράγοντες:
- την εξέλιξη της νοημοσύνης του
- τη συναισθηματική του εξέλιξη
- την κοινωνική του εξέλιξη, και
- τη βιολογική του ωρίμανση.
Αν και τις περισσότερες φορές η εξέλιξη στους παραπάνω τομείς συμβαδίζει, κάποιες φορές το παιδί μπορεί να παρουσιάζει επιβράδυνση στην εξέλιξη μιας, ή περισσοτέρων λειτουργιών, και γι’αυτόν το λόγο να θεωρείται ανώριμο για τη σχολική εργασία, (π.χ. το παιδί μπορεί να μην έχει την απαιτούμενη κινητική οργάνωση για την λεπτή επιδεξιότητα που απαιτεί η σχολική εργασία. Ίσως να μην έχει φτάσει ακόμα στα απαραίτητα επίπεδα γλωσσικής ανάπτυξης, κοινωνικής ωριμότητας, ή της απαιτούμενης ικανότητας συγκέντρωσης ή προσοχής).
Όλα αυτά, ή και το καθένα ξεχωριστά, μπορεί να αποτελέσουν αιτίες σχολικής ανωριμότητας, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ανταποκριθεί το παιδί στις απαιτήσεις του σχολείου.
Πώς εμφανίζεται;
- To παιδί παρουσιάζει αδυναμία να παρακολουθήσει τα μαθήματα της τάξης του.
- Μπορεί να παρουσιάζει δυσκολίες στην ανάγνωση και τη γραφή.
- Το λεξιλόγιό του μπορεί να είναι φτωχό για την ηλικία του.
- Η κοινωνική του συμπεριφορά μπορεί να μην είναι ανάλογη της ηλικίας του.
Εξαιτίας των παραπάνω, μπορεί το παιδί να είναι ανήσυχο μέσα στην τάξη, και να δυσκολεύεται να αποδεχτεί τα όρια που του επιβάλλονται για τη λειτουργία του σχολείου (π.χ. να σηκώνεται άσκοπα από το θρανίο του και να κάνει βόλτες μέσα στην τάξη την ώρα του μαθήματος, κ.λ.π.).
Τι μπορείτε να κάνετε;
- Πρώτα απ’όλα αναγνωρίστε μέσα σας την συμβολή της ανωριμότητας του παιδιού στην προβληματική του συμπεριφορά, και μην θεωρήσετε ότι τα παραπάνω φαινόμενα οφείλονται σε αδιαφορία, τεμπελιά, χαμηλή νοημοσύνη, ή ακόμα και στο γεγονός ότι το παιδί είναι «κακομαθημένο»
- Δείξτε στο παιδί ιδιαίτερη κατανόηση
- Ενθαρρύνετε το, και μην έχετε – σ’αυτό το στάδιο- πολλές απαιτήσεις για τη σχολική του επίδοση
- Συζητήστε με τους γονείς και εξηγήστε τους ότι με κατάλληλους χειρισμούς, με την εκτίμηση της κατάστασης από Συμβουλευτικό ή Εκπαιδευτικό Ψυχολόγο, και –ενδεχομένως- με ειδική παιδαγωγική βοήθεια, το πρόβλημα θα ξεπεραστεί.
Ντροπή, Δειλία
Πώς εμφανίζεται;
- Συνήθως τα παιδιά αυτά είναι συνεσταλμένα
- Δεν κάνουν εύκολα φιλίες ή παρέα με τα άλλα παιδιά στο σχολείο.
- Παραμένουν απομονωμένα
- Δεν συμμετέχουν στην τάξη και στις δραστηριότητες
- Αποφεύγουν να παίζουν με τ’άλλα παιδιά στα διαλείμματα.
Τι μπορείτε να κάνετε;
- Επιδιώξετε να προσεγγίσετε το παιδί με διακριτικό τρόπο
(πρέπει να γνωρίζετε ότι τα παιδιά αυτά μπορεί να είναι πολύ ευαίσθητα κι αγχώδη, χωρίς εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, και ότι μπορεί να φοβούνται τον δάσκαλο ακόμα κι όταν δεν υπάρχει κανένας συγκεκριμένος λόγος) - Δώστε τους ιδιαίτερη προσοχή και κυρίως ενθάρρυνση
- Διευκολύνετε την συμμετοχή τους στις διάφορες δραστηριότητες της τάξης
- Ανακαλύψτε τις κλίσεις ή τα ενδιαφέροντα που μπορεί να έχει το παιδί (π.χ. ζωγραφική) και ενθαρρύνετε το να ασχοληθεί μ’αυτά.
- Κινητοποιήστε το δυναμικό της ομάδας-τάξης, έτσι ώστε να διευκολυνθεί το παιδί να συμμετέχει περισσότερο.
- Δώστε του σταδιακά ορισμένες υπευθυνότητες μέσα στην τάξη
- Φροντίστε να επέμβετε με θετικό τρόπο όταν κάποιο παιδί προσελκύσει την επιθετικότητα των άλλων παιδιών
- Διατηρήστε καλή επικοινωνία με την οικογένεια του παιδιού
- Μέσα από την συζήτηση με τους γονείς, προσπαθήστε να διαπιστώσετε εάν υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι που κάνουν το παιδί να αισθάνεται έτσι (π.χ. συχνοί οικογενειακοί καυγάδες, δυσκολίες στις σχέσεις με τα αδέρφια του, κ.λ.π.)
- Διευκρινίστε εάν το παιδί ήταν πάντα δειλό, ή φοβισμένο, ή εάν το πρόβλημα εκδηλώθηκε μετά από κάποιο συγκεκριμένο γεγονός (π.χ. τη γέννηση ενός αδερφού, την αρρώστια ενός μέλους μέσα στην οικογένεια, κ.λ.π.).
- Προσπαθήστε να πείσετε τους γονείς να μην ανησυχούν, και να μην είναι απαιτητικοί και αυστηροί με το παιδί
- Βοηθήστε τους να αναλάβουν υπευθυνότητα για την δυσκολία του παιδιού τους, με το να είναι οι ίδιοι ενθαρρυντικοί μαζί του, και να το βοηθούν να ξεπερνά σιγά-σιγά τους φόβους του.
Παράδειγμα:
Στην περίπτωση της φοβίας, το παιδί μπορεί στην αρχή να συνοδεύεται από την μητέρα του, ή και τον πατέρα του. Όταν αρχίσει, μ’αυτόν το τρόπο, να νιώθει πιο άνετα, μπορεί να πηγαίνει στο σχολείο μ’έναν συμμαθητή του, που θα συστήσετε εσείς, αφού πρώτα το συζητήσετε μαζί του.
Αποθάρρυνση
Ένα από τα βασικά κίνητρα του παιδιού για να κάνει τη σχολική του δουλειά και να πετύχει, είναι να ευχαριστήσει όχι μόνο τον εαυτό του, αλλά και τους γονείς και τους δασκάλους του, αποφεύγοντας παράλληλα την αποδοκιμασία και την τιμωρία.
Αν οι μεγάλοι, αντί να επαινούν τις προσπάθειες του παιδιού, κατακρίνουν μόνο τις αποτυχίες του, τότε αυτό μπορεί να πιστέψει πως ότι κι αν κάνει δεν μπορεί να τους ευχαριστήσει. Το αποτέλεσμα θα είναι να απελπιστεί και να αποσυρθεί από τον αγώνα.
Συνήθως οι γονείς αυτών των παιδιών προσπαθούν να ικανοποιήσουν δικές τους εσωτερικές ανάγκες, ζητώντας από τα παιδιά τους πολλά, χωρίς να μπορούν να δεχτούν οποιαδήποτε αδυναμία τους. Τα παιδιά αυτά γίνονται πολύ ανασφαλή, δεν έχουν αρκετή εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, παρουσιάζουν αδυναμία συγκέντρωσης και προσοχής, είναι αγχώδη κι έχουν δυσκολίες στη μάθηση.
Πώς εμφανίζεται;
- Συνήθως τα παιδιά αυτά μπορεί να γίνουν εξαιρετικά επιθετικά, ή αντίθετα, μπορεί να στρέψουν την επιθετικότητα στον εαυτό τους, με αποτέλεσμα να αισθάνονται ότι είναι άχρηστα και ότι δεν αξίζουν καθόλου την επιδοκιμασία και την προσοχή των μεγάλων.
- Τα παιδιά αυτά που αισθάνονται ότι τα έχουν απορρίψει, εμφανίζουν υπερβολικό άγχος, μεγάλη ανασφάλεια, είναι δυσπροσάρμοστα και παρουσιάζουν έντονες μαθησιακές δυσκολίες
- Τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να συνυπάρχουν με ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως αδυναμία, πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά, κ.λ.π.
Τι μπορείτε να κάνετε;
- Ενθαρρύνετε ολόψυχα το παιδί, επαινώντας κάθε του προσπάθεια, αδιαφορώντας για το αποτέλεσμα
- Συνηθίστε να τονίζετε όλα τα θετικά στοιχεία της συμπεριφοράς και της προσωπικότητάς του
- Μιλήστε με τους γονείς και εξηγήστε τους πόσο μεγάλη ανάγκη έχει το παιδί τους για επιβράβευση και αποδοχή.
- Έχετε υπόψη σας ότι συχνά χρειάζεται θεραπευτική παρέμβαση σ’όλη την οικογένεια, για να αλλάξουν οι στάσεις των γονιών προς το παιδί, και μερικές φορές επιπλέον ψυχοθεραπεία με το παιδί.
Παραμέληση ή αδιαφορία από την οικογένεια
Το παιδί που απουσιάζει συχνά, και δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις σχολικές απαιτήσεις μπορεί να προέρχεται και από οικογένεια με διάφορα ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Καμιά φορά και οι δυο οι γονείς είναι αγράμματοι, και μπορεί να μην έχουν –αν και σπάνια- ιδιαίτερη εκτίμηση για τα «γράμματα», να μη θεωρούν την πρόοδο του παιδιού τους στο σχολείο σημαντική, και να μην επιβλέπουν την μελέτη του παιδιού στο σπίτι. Συχνά, αναθέτουν στο παιδί την φροντίδα άλλων, μικρότερων αδερφών τους, ή διάφορες δουλειές στο σπίτι.
Πώς εμφανίζεται;
- Συνήθως τα παιδιά φαίνονται κουρασμένα, καταπονημένα, και δεν προσέχουν στο μάθημα
- Η έκφρασή τους φαίνεται μελαγχολική
- Κάνουν ελάχιστες παρέες, είναι συνεσταλμένα, και κλεισμένα στον εαυτό τους
- Αν τα ρωτήσετε γιατί δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις δυσκολίες του σχολείου, κι αν κερδίσετε την εμπιστοσύνη τους, ίσως να σας μιλήσουν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στο σπίτι.
Τι μπορείτε να κάνετε;
- Χρειάζεται αρκετή προσπάθεια από μέρους σας για να πλησιάσετε το παιδί
- Ενθαρρύνετε το παιδί, και φροντίσετε να τονώσετε την εμπιστοσύνη στον εαυτό του
- Φροντίστε να ενθαρρύνετε την ένταξη του στην ομάδα της τάξης, κι ενισχύστε την συμμετοχή του στις ομαδικές δραστηριότητες
- Ίσως θα χρειαστεί να του αφιερώσετε λίγο παραπάνω χρόνο
- Θα είναι χρήσιμη και η επαφή σας με την οικογένειά του.
- Μια επίσκεψη στο σπίτι από το δάσκαλο, ή από μια κοινωνική λειτουργό στην περιοχή σας, μπορεί να αποβεί αρκετά διαφωτιστική και αποδοτική. Στην τελευταία περίπτωση, θα πρέπει να έχει προηγηθεί η δική σας συνεργασία με την κοινωνική λειτουργό
- Στην επαφή σας με την οικογένεια δείξτε ιδιαίτερη προσοχή ώστε να μην θεωρήσουν τα μέλη της οικογένειας ότι τους επικρίνετε. Εξηγήστε στους γονείς ότι το παιδί τους χρειάζεται ενθάρρυνση και φροντίδα. Φυσικά, και οι ίδιοι οι γονείς χρειάζονται ενθάρρυνση και κατανόηση από σας.
