Δεν θέλεις ή δεν μπορείς; Η ψυχολογία της αμφιθυμίας στην ψυχοθεραπευτική σχέση
Η Μαρία, ήδη από τα λίγα λόγια που ανταλλάξαμε στο σύντομο τηλεφώνημα μας, μου φάνηκε πως ήταν ευάλωτη, εύθραυστη, «καρφωμένη» στο παιδικό της κομμάτι.
Έδειχνε να φοβάται τον πραγματικό κόσμο, τον «ενήλικο» κόσμο των ανθρώπων.
Ήρθε συνοδευμένη με τον άνδρα της στην πρώτη συνεδρία, τον οποίο άφησα να καθίσει μαζί μας στην αίθουσα. Έτσι θα μπορούσα ίσως να σχηματίσω μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για την Μαρία.
Κι εκείνος, στιγματισμένος με βαθιά σημάδια ευαλωτότητας που άφησαν να διαφανούν η αφήγηση της προσωπικής του ιστορίας, με αμφιθυμία τον έβλεπα να παραπαίει ανάμεσα σε δυο κόσμους: την πρώιμη παιδική του ηλικία και την χειραφετημένη ενήλική του ταυτότητα.
Δυο μεγάλοι – μικρά παιδιά σ’ έναν χώρο-δωμάτιο που προορίζεται να συμβάλλει στην οργάνωση και την αυτονόμηση των ψυχικά παιδιών σε ενήλικες…
«Μπορώ όποτε νιώθω την ανάγκη να σας παίρνω τηλέφωνο να μιλάμε;…» με ρώτησε η κοπέλα προς το τέλος της πρώτης συνεδρίας.
Κάθε ερώτησή τους μια κραυγή αγωνίας, ένα σημάδι αποφευκτής αντίδρασης σε αυτό που μέσα τους μεταφράζεται πως είναι η ψυχοθεραπεία – και πραγματικά είναι: ένας ακριβής καθρέφτης των ψυχικών και υπαρξιακών επιπέδων αυτο-οργάνωσης, απ’ το οποίο οι άνθρωποι απλώνουν το χέρι τους προς κάποιον ειδικό για βοήθεια.
«Φαντάζομαι πως θα μπορούμε να μιλάμε σαν φίλοι…. Εγώ θα σας λέω τα δικά μου προβλήματα κι εσείς.. τα δικά σας…!», μου πρότεινε χαριτολογώντας, προσπαθώντας να δώσει χιουμοριστική νότα στην εμφανή της αμηχανία.
Καθώς άκουγα αυτά και άλλα που έλεγε, εγώ σκεφτόμουν…
…Δεν θέλω να σε ματαιώσω, αλλά πως μπορώ να μην είμαι ειλικρινής!
Πώς να επιβιώσει και να ανθίσει αυτή η αρχόμενη σχέση χωρίς όρια;
Χωρίς την δική σου ανάγκη για συγκατάθεση στα ενήλικά όρια της θεραπευτικής σχέσης;
Χωρίς την σαφή διατύπωση από μέρους μου των βασικών θέσεών μου ως ψυχολόγου πάνω σ’ αυτό που εμείς, οι επί πληρωμή βοηθοί ονομάζουμε ψυχοθεραπεία…;
Δεν είναι στο χέρι μου να σε κρατήσω κοντά μου, αν εσύ ζητάς κάτι άλλο απ’ αυτό που εγώ είμαι σε θέση σήμερα να σου προσφέρω.
Λίγες μέρες μετά την πρώτη μας συνεδρία, διαβάζω σ’ ένα e-mail της:
«Λυπάμαι αλλά δεν μου κάνατε καθόλου καλή εντύπωση. Εγώ περίμενα έναν άνθρωπο και απογοητεύτηκα όταν είδα μόνο έναν επαγγελματία… Ούτε σε σας τον ίδιο, αλλά ούτε και στον χώρο σας βρήκα κάτι … του Θεού. Λυπάμαι…».
Είναι δίκοπο μαχαίρι η σαφήνεια. Ακόμη πιο τρομαχτική είναι η αντιπαράθεση με την αδυναμία σου να ανταποκριθείς σε πιο ενήλικα αιτήματα ενός άλλου…
(Πολύ συχνά οι άνθρωποι αναζητούν στο «άνθρωπο του Θεού» αυτόν που θα τους βοηθήσει να παραμείνουν πληγωμένα παιδιά. Που εξιδανικεύουν και αποκαθηλώνουν τους άλλους, στην ασυνείδητη «μανία» τους να παραμένουν αγκιστρωμένοι στην μακάρια απένδυση των ευθυνών, χαρακτηριστικό γνώρισμα της παιδικής ηλικίας. Μιας παιδικότητας που –πολύ πιθανόν- βιώθηκε μερικώς, ή με κακοποιητικό τρόπο. Θυμώνουν όταν στην θέση του απόλυτα επιτρεπτικού και διάτρητου ως προς την οριοθέτηση πατρικού προτύπου που περίμεναν, συναντούν έναν περιορισμένο, «ανθρώπινο» και ανθρωπόμορφο «πατέρα», που σκοπεύει σύντομα να αποδομήσει θεραπευτικά και να απενδυθεί τον πατρικό του ρόλο, προς όφελος της ψυχοθεραπευτικής σχέσης…)
Αυτό που στην πραγματικότητα γύρευες από μένα ήταν να σε βοηθώ μόνο από… αγάπη. Χωρίς όρους και όρια.
Υποπτεύομαι Μαρία πως βαθιά σου έλειψε η εμπιστοσύνη και η απροϋπόθετη αγάπη στα πολύ τρυφερά σου χρόνια.
Δεν θα παραξενευόμουν αν μάθαινα από σένα στην πορεία της θεραπείας σου –που δεν της επέτρεψες να υπάρξει – πως τις στενές και τις ερωτικές σου σχέσεις τις έχτιζες πάντα με γνώμονα το ασυνείδητο δίπολο «εξιδανίκευσης – προδοσίας».
Πως ονειρεύεσαι μια ιδανική σχέση με μια τέλεια μητέρα (σύντροφο, φίλη, ψυχοθεραπευτή) που θα της έχεις απόλυτη εμπιστοσύνη. Θα περιμένεις από κείνη τα πάντα κι αυτή δεν θα σε πληγώσει ποτέ. Που θα σε φροντίζει χωρίς όρους και όρια. Που δεν θα χρειάζεται ποτέ να ελέγχεις την αξιοπιστία αυτής της σχέσης…
Δείτε επίσης: Πως επιδρά η ψυχοθεραπεία στην ψυχή;
Να μην ελέγχεις;! Τι ονειρική κατάσταση…! Πόσο όμως το αντέχεις να αποσύρεις την ανάγκη σου για έλεγχο μέσα σε μια τέτοια βαθιά συγχωνευτική σχέση…; Που εσύ έχεις την ανάγκη να λειτουργήσει ως πρωτογενώς συγχωνευτική…;
Όχι! Αυτό δεν είναι δυνατόν!!!
Για σένα δεν υπάρχει τίποτα πιο τρομαχτικό από μια τέτοια σχέση. Μια σχέση που δεν θα χρειάζεται να έχεις τον έλεγχο.
Αφού μια εν λευκώ εμπιστοσύνη μπορεί ξανά να σε καταστήσει ανεπανόρθωτα ευάλωτη.
Ξανά εκτεθειμένη στην χωρίς έλεος προδοσία από τον γονιό σου που, αντί να σε προστατέψει, εκείνος ανεπανόρθωτα σε τραυμάτισε…
Τι παράδοξο! Και στην δική μας και σε άλλες σου σημαντικές σχέσεις θα ήθελες ταυτόχρονα να ελέγχεις απόλυτα τις σκέψεις και τα συναισθήματα αυτού που βαθιά… «εμπιστεύεσαι» να σε βοηθήσει…
Μέρος λοιπόν της διορθωτικής εμπειρίας στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας είναι να σε «εκπαιδεύσω» στις λειτουργικές ποιότητες αυτού του κόσμου, του κόσμου της ανθρώπινης σχεσιακής πραγματικότητας, και των ωραίων της προοπτικών. Είναι κι εσύ να μπορέσεις σταδιακά να εμπεριέξεις αυτόν τον κόσμο – τα όρια και τους όρους του- αναγνωρίζοντας πως δεν χρειάζεσαι απελπισμένα τον αντίστοιχο φαντασιωσικό για να ζήσεις καλά.
Πώς να χωρέσει όμως ένα «παιδί», μονάχο του, ασυνόδευτο, σε μια ψυχοθεραπεία ενηλίκων…;
Η ψυχοθεραπεία είναι ένας χώρος που δεν μπορεί κανείς να μπει και να λειτουργήσει αν είναι «κλειδωμένος» εμμονικά αγκιστρωμένος αποκλειστικά στην ψυχική θέση του παιδιού.
Είναι απαραίτητο να συνοδεύεται αυτό το παιδί κι από ένα σχετικά ενήλικο πλάσμα, ένα σχετικά υγιές κομμάτι εαυτού, αν πρόκειται, θεραπευτής και θεραπευόμενος, να περιμένουμε μαζί ευχάριστα αποτελέσματα και θετικές ανατροπές…
